การขอขมาลาโทษ

                                 ขอขมา พระรัตนตรัย บิดามารดา 
........................

.............. ผมไปร่วมพิธีสรงน้ำผู้ใหญ่ ร่วมทำวัตรสวดมนต์ ได้เห็นการขอขมาโทษในโอกาสต่าง ๆ รู้สึกว่าเป็นวิธีการที่น่าสนใจ และเคยนำไปประยุกต์ใช้หลายครั้ง จนมีบางคนสนใจอยากให้ผมเรียบเรียงเป็นระเบียบพิธีการให้บ้าง ก็คงต้องบอกตรง ๆแหละครับว่า ระเบียบพิธีการเป็นอย่างไรไม่ทราบมาก่อน แต่ที่ได้ประยุกต์ใช้นั้นเป็นหลักการที่เห็นว่า เหมาะสมกับกาละเทศะเท่านั้นเอง ที่กระผมเคยทำมีดังนี้

        1.  บอกกล่าวเทวดา

        2.  นมัสการพระรัตนตรัย

        3. กล่าวคำขอขมา

        4. มอบสิ่งของ

        5. ขออนุญาตสรงน้ำ

        6. ขอพร

.........บอกกล่าวเทวดา

        ทำไมต้องบอกล่าวเทวดา คงมีคำถามแน่นอน คำตอบก็คือเรากำลังจะทำสิ่งที่ดีงามเป็นมงคล เลยอยากประกาศให้เทพและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ท่านได้รับรู้รับทราบ เหมือนเวลาพระท่านจะเจริญพระปริตตมงคล ท่านก็ชุมนุมเทวดาก่อนนั่นเอง คำบอกกล่าวเทวดา จะใช้คำบาลีเหมือนพระท่านใช้ก็ได้ คือบทว่า  "สคฺเค กาเม จ รูเป คิรีสิขรฏฐเต จนฺตลิกฺเข วิมาเน  ฯลฯ " หาได้จากหนังสือเจ็ดตำนาน สิบสองตำนาน มีทุกเล่ม

        กรณีที่จำบาลีไม่ได้ก็ประกาศเป็นภาษาไทย หรือภาษาลาวอีสานก็ได้ เทวดาท่านรู้ทุกภาษานั่นแหละ เช่นบอกว่า วันนี้เป็นวันดี พวกเราทั้งหลายมาร่วมชุมนุมกันเพื่อทำกิจอันเป็นมงคล ใคร่ขออัญเชิญทวยเทพยดาทั้งหลาย มีพระภูมิเจ้าที่และสิ่งศักดิ์สิทธิ์......เป็นต้น ขอได้มาชุมนุมกันเป็นสักขีพยาน โปรดบันดาลให้สิ่งที่พวกเรากระทำจงสัมฤทธิ์ผลในสิ่งที่ดีงามทุกประการ (แค่นี้เทวดาท่านก็รับทราบแล้ว)

..........นมัสการพระรัตนตรัย

           พวกเราชาวพุทธครับ ทำอะไรก็มักจะนึกถึงพระรัตนตรัยก่อน อย่างน้อยก็ตั้ง นโม สามจบ นั่นแหละคำนมัสการที่สั้นที่สุดละ แต่ถ้าจะทำให้ดูขลังหน่อยก็น่าจะลองใช้บท อิมินา ก็ได้

           อิมินา สักกาเรน ตํ พุทฺธํ  อภิปูชยามิ

           อิมินา สักกาเรน ตํ  ธมมํ อภิปูชยามิ

           อิมินา สักกาเรน ตํ  สงฺฆํ อภิปูชยามิ

           ถ้ายังไม่สะใจ ก็ต่อด้วย อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภควา พุทฺธํ ภควนฺตํ อภิวาเทมิ .......(ต่อไปว่าอะไรคงจำได้)

..........กล่าวคำขอขมา

           นมัสการพระรัตนตรัยจบก็เป็นการขอขมาครับ ขอขมาเพราะอะไร เพราะเราอาจล่วงเกินท่าน ล่วงเกินแบบไหน จำไม่ได้ครับ แต่คงอยู่ในสามช่องทางคือ อาจล่วงเกินด้วยกาย ด้วยวาจาและด้วยใจ ที่ท่านเรียก ไตรทวาร ดังนั้นในคำกล่าวขอขมาจะมีคำนี้ปรากฏอยู่  ส่วนจะขอขมาใคร ระบุให้ถูกก็แล้วกัน เช่น  ใช้คำว่า รตนตฺตเย (ขมาพระรัตนตรัย) อายสฺสมนฺเต (ขมาผู้ใหญผู้สูงอายุ) มาตเร (ขมามารดา) ปิตเร(ขมาบิดา) มาตาปิตเร(บิดามารดา)  คำขอขมา ดังนี้

คำขอขมาพระรัตนตรับ

               รตนตฺตเย   ปมาเทน  ทวารฺตเยน  กตํ  สพฺพํ   อปราธํ   ขมถ เม   ภนฺเต

               รตนตฺตเย   ปมาเทน  ทวารฺตเยน  กตํ  สพฺพํ   อปราธํ   ขมถ เม   ภนฺเต

               รตนตฺตเย   ปมาเทน  ทวารฺตเยน  กตํ  สพฺพํ   อปราธํ   ขมถ เม   ภนฺเต

คำขอขมาบิดามารดา

               มาตาปิตเร   ปมาเทน  ทวารตฺตเยน  กตํ  สพฺพํ   อปราธํ   ขมถ เม   ภนฺเต

               มาตาปิตเร   ปมาเทน  ทวารตฺตเยน  กตํ  สพฺพํ   อปราธํ   ขมถ เม   ภนฺเต

               มาตาปิตเร   ปมาเทน  ทวารตฺตเยน   กตํ  สพฺพํ   อปราธํ   ขมถ เม   ภนฺเต

 คำขอขมาผู้ใหญ่

               อายสฺสมนฺเต    ปมาเทน  ทวารตฺตเยน   กตํ  สพฺพํ   อปราธํ   ขมถ เม   ภนฺเต

               อายสฺสมนฺเต    ปมาเทน  ทวารตฺตเยน   กตํ  สพฺพํ   อปราธํ   ขมถ เม   ภนฺเต

               อายสฺสมนฺเต  ปมาเทน  ทวารตฺตเยน   กตํ  สพฺพํ   อปราธํ     ขมถ เม   ภนฺเต 

               จบคำบาลีควรกล่าวด้วยภาษาธรรมดา ๆว่า พวกเราขอขมาโทษท่าน หากได้ล่วงเกินท่านด้วยกายกรรม วจีกรรมหรือมโนกรรมโดยเจตนาหรือมิได้เจตนาก็ตาม ขอให้ท่านได้อโหสิกรรมแก่พวกเราด้วย อย่าให้เกิดเป็นภัยและเวรสืบไปมอบสิ่งของ

........... หลังจากขอขอมาจบ ปกติจะเป็นการมอบขัน 5  (ดอกไม้ 5คู่เทียน 5 คู่)เมื่อท่านรับก็แสดงว่าท่านอโหสิกรรมให้  ถ้ามีสิ่งของเตรียมมาด้วยก็มอบให้ท่านไป

............ขออนุญาตสรงน้ำ

               มอบสิ่งของคารวะไปแล้ว บางคราวเราไปขอสรงน้ำท่านด้วย ก็ขออนุญาติด้วยวาจาก็ได้ว่า พร้อมนี้พวกเราได้เตรียมน้ำหอมซึ่งเป็นเหมือนน้ำใจที่เปี่ยมด้วยความปรารถนาดีรวมพลังกันมาขออนุญาตสรงน้ำท่าน และขอให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย ได้บันดาลให้ท่านมีอายุมั่นขวัญยืน..............กล่าว
จบก็ขอรดน้ำท่านเป็นอันจบขั้นตอน ของคนขอขมา ขอพร

...........ให้พร เป็นหน้าที่ผู้ใหญ่จะให้ศีลให้พร ถ้าเราเป็นผู้ใหญ่รับขมาเขา ก็พยายามหาคำให้พรเตรียม
ไว้บ้างก็ดี ถ้าหาไม่ได้จะยืมบทยถา สัพพี ของหลวงพ่อมาใช้ก็ได้ ท่านไม่หวงหรอก
-----------------------
ขุนทอง ตรวจทาน 1/8/59