สังสาระ-ภพภูมิ

...........มีคนสนใจถามเรื่องภพภูมิตามคติชาวพุทธที่เชื่อกันว่ามีอยู่ มันมีอะไรบ้าง ถามยังกะเราไปท่องเที่ยวมา ถึงจะเคยไป ก็จำไม่ได้หรอกว่าไปไหนมาบ้าง พอบอกได้ชัด ๆ มีแค่ สองภพเองคือ มนุษย์ กับ เดรัจฉาน นอกนั้นไม่รู้จริง ๆ อยากรู้ก็จะลองหาความรู้จากตำรับ ตำรา เช่นตำนานพระสุเมรุจักรวาลของศาสนาพราหมณ์ แม้ชาวพุทธก็มีความเชื่อคล้าย ๆกัน พอดีไปพบรูปเขาพระสุเมรุ ที่เขียนตามความเชื่อเรื่องจักรวาล เห็นว่าช่วยให้เข้าใจเรื่องภพภูมิ ต่าง ๆ ได้ง่ายขึ้น จึงของคัดลอกมาแสดงไว้ด้วย สำหรับภพภูมิต่าง ๆ จากสูงสุด ไปหาต่ำสุด ได้แก่......
อรูปพรหม 4 ชั้นชื่ออะไรบ้าง (สำหรับผู้มีคุณธรรมระดับ อรูปฌาน)
ชั้นที่ 20 เนวสัญญานาสัญญายตนภูมิ
ชั้นที่ 19 อากิญจัญญายตนภูมิ
ชั้นที่ 18 วิญญาณัญจายตนภูมิ
ชั้นที่ 17 อากาสานัญจายตนภูมิ
รูปพรหม 16 ชั้นชื่ออะไรบ้าง
ชั้นที่ 16 อกนิฏฐสุทธาวาสภูมิ
ชั้นที่ 15 สุทัสสีสุทธาวาสภูมิ
ชั้นที่ 14 สุทัสสาสุทธาวาสภูมิ
ชั้นที่ 13 อตัปปาสุทธาวาสภูมิ
ชั้นที่ 12 อวิหาสุทธาวาสภูมิ
ชั้นที่ 11 อสัญญีสัตตาภูมิ
ชั้นที่ 10 เวหัปผลาภูมิ
ชั้นที่ 9 สุภกิณหาภูมิ
ชั้นที่ 8 อัปปมาณสุภาภูมิ
ชั้นที่ 7 ปริตตสุภาภูมิ
ชั้นที่ 6 อาภัสราภูมิ
ชั้นที่ 5 อัปปมาณาภาภูมิ
ชั้นที่ 4 ปริตรตาภาภูมิ
ชั้นที่ 3 มหาพรหมาภูมิ
ชั้นที่ 2 พรหมปุโรหิตาภูมิ
ชั้นที่ 1 พรหมปาริสัชชาภูมิ
ฉกามาพจรสวรรค์ 6 ชั้น
...6..ปรนิมมิตตวสวตีภูมิ สวรรค์ชั้นที่ 6
...5..นิมมานรติภูมิ สวรรค์ชั้นที่ 5
...4..ดุสิตาภูมิ สวรรค์ชั้นที่ 4
...3.ยามาภูมิ สวรรค์ชั่นที่ 3
...2..ดาวดึงส์สวรรค์ชั้นที่ 2
....05..วิถีโคจรดวงอาทิตย์และดาวนพเคราะห์
....1.จาตุมมหาราชิกาสวรรค์  (สวรรค์ชั้นนี้ เขาลงไว้ต่ำกว่าวงโคจรของสุริยะ)
....04.กลุ่มเขาสัตตบริภัณฑ์
....03. มนุสสภูมิ-ชมพูทวีป(มีดิรัจฉานภูมิซ้อนอยู่ด้วย)
....02. มหานทีสีทันดรสมุทร
....01..นรกใหญ่ 8 ขุม (ขาดไป 2 ภพภูมิคือ เปรตและอสุรกาย เล่าว่าเป็นสองภพที่ซ้อนอยู่กับมนุษย์ภพ เหมือนเดรัจฉานภพ ที่มีตัวอย่างเปรตญาติพระเจ้าพิมพ์พิสารเป็นต้น)
.......3.1..สัญชีวนรก (มีโลกียนรกบริวาร 4 ทิศ ทิศละ 10 รวม 40 ขุมนรก)
.......3.2..กาฬสุตตมหานรก (มีโลกียนรกบริวาร 4 ทิศ ทิศละ 10 รวม 40 ขุมนรก)
.......3.3..สังฆาฏมหานรก (มีโลกียนรกบริวาร 4 ทิศ ทิศละ 10 รวม 40 ขุมนรก)
.......3.4..โรรุวมหานรก (มีโลกียนรกบริวาร 4 ทิศ ทิศละ 10 รวม 40 ขุมนรก)
.......3.5..มหาโรรุวมหานรก (มีโลกียนรกบริวาร 4 ทิศ ทิศละ 10 รวม 40 ขุมนรก)
.......3.6..ตาปนะมหานรก (มีโลกียนรกบริวาร 4 ทิศ ทิศละ 10 รวม 40 ขุมนรก)
.......3.7..มหาตาปนะมหานรก (มีโลกียนรกบริวาร 4 ทิศ ทิศละ 10 รวม 40 ขุมนรก)
.......3.8..อเวจีมหานรก (มีโลกียนรกบริวาร 4 ทิศ ทิศละ 10 รวม 40 ขุมนรก)
....2. กลุ่มเขาตรีกูฏ หรือภูเขาสามยอด ล้อมที่ฐานเขาพระสุเมรุ
....1. ล่างสุดเป็นรูปปลาอานนท์ มีกำแพงจักรวาลวางบนหลังปลา
------------------------------ 
........การท่องเที่ยวไปในสังสารวัฎฏะของสรรพสัตว์ จะวนเวียนในภพภูมิต่าง ๆ โดยอาศัยกุศลกรรม  และอกุศลกรรมเป็นปัจจัยนำพาไป หลังจากสิ้นอายุที่อยู่ในภพถูมินั้น ๆ เช่นอยู่ในมนุษยภูมิ อายุขัยประมาณ 120 ปี ตายลง บาปบุญก็จะนำไปสู่ภพภูมิอื่น สมมติไปอยู่ที่ นรกชั้น สัญชีวะ จนดับ ชีพ บาปบุญที่มีก็ส่งผลให้สังสาระ ไปภพภูมิอื่นอีก อาจท่องอยู่ในนรกขุมอื่น ๆ อีกก็ได้มีมากมายมีอีกถึง 320 ขุม ท่องไป กันจนจำไม่ได้เลยทีเดียว ส่วนมนุษยภูมิ มีเดรัจฉานภูมิซ่อนอยู่ด้วย จาก นั้นก็ไปภพภูมิที่สูงขึ้นตามเหตุปัจจัยที่มี ตั้งแต่สวรรค์ชั้นที่ 1-6 สูงขึ้นก็รูปพรหม 16 ชั้น และ อรูปพรหมอีก 4 ชั้น ที่สุดแล้ว
 ......การวนเวียนจะสิ้นสุดได้ยาก เพราะต่างมีเหตุปัจจัยคือกิเลสตัณหา เป็นตัวนำให้ไปเกิดในภพภูมิต่าง ๆ ถ้ากิเลสตัณหาฝ่ายไม่ดีได้แก่อกุศลแรงกว่า ก็ท่องไปในทุคติ เช่นนรก 328 ขุม ถ้าฝ่ายกุศลแรงกว่า ก็ไปฝ่ายสุคตินับแต่มนุษยภูมิขึ้นไป จนอรูปพรหม แล้ว เมื่อไรจะหยุดท่องสังสารวัฏฏะนี้ได้ ก็ต้องตามรอยพุทธองค์สิ พระองค์ค้นพบว่า มีเหตุปัจจัย ที่ทำให้เกิดหรือท่องไปไม่สิ้นสุดคือ สมุทัยอริยสัจ มี 3 ตัวคือ กามตัณหา ภวตัณหา และ วิภวตัณหา มีลักษณะคล้ายพีชในเมล็ดผลไม้ที่ทำให้เมล็ดงอกเป็นต้นพืชได้ ถ้าเมล็ดไม่มี พีช ก็งอกไม่ได้ หรือเหมือนเชื้อในฟองไข่ ที่ทำให้ไข่ฟักเป็นตัวสัตว์ได้ ถ้าตัณหา สามตัวนี้ ดับไป ก็ไม่มีการเกิดได้อีก เรียกนิโรธอริยสัจ 
.......การดับโดยได้นิโรธมีสองวิธีคือ ฟังธรรมเทศนาโดยพระผู้มี บารมีธรรมสูง เช่นพระพุทธเจ้า พระอรรคสาวกเป็นต้น อีกวิธีคือเจริญวิปัสสนา จนบรรลุอริยภูมิ ชั้นอรหัตตผล เรียกว่านิพพานดับตัณหาได้เช่นกัน การท่องสังสารวัฏฏะก็หยุด เพราะไม่มีตัวจะนำให้เกิด
.......ผมเขียนเรื่องนี้เพื่อแสดงให้เห็นว่าภพภูมิต่าง ๆที่พูดถึงกันมีอะไรบ้าน และอยากให้สังเกต ว่าไม่มีชื่อ นิพพาน ในสาระบบ เพราะนิพพานเป็นเรื่องเฉพาะตัว ท่านที่บำเพ็ญสมณธรรม ถ้าประเภทสมถะบรรลุฌานสมาบัติ ก็สามารถไปถึงพรหมภูมิต่าง ๆ ถ้ายังไม่หยุดบำเพ็ญก็มี การพัฒนาภูมิธรรมสูงขึ้น ท่านที่เข้าถึงอริยภูมิต่ำกว่าอรหันต์ จะไม่ไปอบายภูมิ จะไปยังสุคติชั้นต่าง ๆ เท่านั้น ส่วนอรหันต์ตัดเชื้อคือ 3 ตัณหาหมดสิ้นแล้ว เป็นเมล็ดที่เชื้อไม่สามารถเพาะให้งอกได้ เป็นไข่ไม่มีเชื้อ ฟักไม่เป็นตัวได้ ก็จบสังสารวัฏฏะ ของท่านไป 
.......มีคำถามตามมาว่า พระอริยบุคคล ที่ยังไม่บรรลุอรหันต์ ต้องท่องไปในสังสารวัฏฏะไหม  ครับท่าน ยังไม่บรรลุอริยสัจ ยังไม่นิโรธตัณหา 3 เด็ดขาด ก็มีสิทธิ์สังสาระในวัฏฏะได้เช่นกัน ไปตรวจสอบกับคุณสมบัติพระอริยบุคคล มีกล่าวไว้ว่า ท่านจะมีภาษี ดีกว่าคนทั่วไป แค่บรรลุโสดาบัน ท่านก็ปิดอบายภูมิ 4 ได้หมดแล้ว ที่ไปของท่านก็เป็นสุคติล้วน ๆ บางท่านนอกจากมีคุณธรรมอริยะแล้วยังมีภูมิธรรมสมถะ มีฌานสมาบัติ ก็เป็นปัจจัยให้ท่องไปพรหมภูมิได้
........นิพพานสายเถรวาทแบบบ้านเราดับตัณหา 3 ประการ ได้จึงเกิดนิโรธอริยสัจ เลยไม่มีภพภูมิให้ไปถึง ส่วนทางมหายานทราบว่า มีภพภูมิที่อยู่ของพระอรหันต์ พระโพธิสัตว์ ถึงจะมีบางท่านอ้างไปถวายภัตตาหารพระพุทธเจ้า ก็ทำให้ฮือฮาไปพักหนึ่งแล้วก็เงียบไป 
........หมายเหตุ ภาพประกอบได้จากกูเกิล เห็นว่าเข้ากับเนื้อหาเรื่องภพภูมิได้ดี เลยนำมาแทรกไว้ เป็นภาพพระสุเมรุ ที่พระอิศวรผู้สร้างโลกเนรมิตขึ้นมา วางอยู่บนหลังปลาอานนท์ ขอบจักรวาลลอยบนหลังปลา ภพภูมิต่าง ๆ ซ้อนกันอยู่เป็นชั้น ๆ จากต่ำไปหาสูงสุด